İran ve 5+1 grubu arasında yıllardır devam eden nükleer müzakerelerde önemli bir ilerleme sağlandı. İsviçre’nin Lozan kentinde son dokuz gündür dışişleri bakanları ve heyetlerin neredeyse hiç uyumadan gerçekleştirdiği müzakereler sonucunda dün akşam, Avrupa Birliği’nin koordinatörlüğü altında ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya ile İran’ın üzerinde uzlaştığı “temel parametreler” açıklandı.
İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini’nin açıkladığı ortak metin temel alınarak 30 Haziran’a kadar nihai anlaşma hazırlanacak.
Ön anlaşmaya göre İran, sivil nükleer enerji alanında uluslararası çalışmalara katılacak. Rusya Dışişleri Bakanlığı çerçeve anlaşmayı “Tahran’ın sivil nükleer program izlemesi konusundaki koşulsuz hakkının tanınması” olarak yorumladı. Çerçeve anlaşmadaki maddeler kısaca şöyle:
– İran (uranyum zenginleştiren) santrifüjlerinin sayısını üçte iki oranında azaltarak 19 binden 6,014’e indirecek. 10 yıl boyunca bunların 5,060’ı uranyum zenginleştirebilecek. Tamamı ilk nesil santrifüjlerden oluşacak.
– İran 15 yıl boyunca uranyumu yüzde 3.67’den fazla zenginleştirmeyecek.
– İran mevcut durumda 10 bin kg olan düşük ölçüde zenginleştirilmiş uranyum stoğunu, 15 yıl boyunca yüzde 3.67 oranında zenginleştirilmiş şekilde 300 kilograma düşürecek.
– İran 15 yıl boyunca yeni uranyum zenginleştirme tesisi kurmayacak.
– İran, Kum kentinde yer altında bulunan Fordo tesisinde en az 15 yıl boyunca uranyum zenginleştirmeyecek. Fordo nükleer, fizik, teknoloji ve araştırma merkezine dönüştürülecek. Yabancı bilim insanları bu merkezdeki araştırmalara katılacak.
– İran 10 yıl boyunca yalnızca Netenz tesisinde uranyum zenginleştirebilecek.
– Uluslararası bir kuruluş, Erak ağır su reaktörünün silah üretmeyecek şekilde yeniden tasarlanmasında İran’a yardımcı olacak. İran mevcut ağır su stoğunu 15 yılda uluslararası pazarda satacak.
– Tahran yeni nesil santrifüj geliştirmek için AR&GE çalışmalarına devam edebilecek.
– Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, İran’ın tüm tesislerini denetleyebilecek.
– Atık nükleer yakıt stoğu ülke dışına çıkarılacak.
– ABD, AB ve BM Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun İran’ın kararlaştırılan tüm adımları attığını onayladığında nükleer programla ilgili tüm yaptırımlarını kaldıracak.
– Hemen nihai anlaşmanın taslağı yazılmaya başlanacak, 30 Haziran’a kadar taslak metin hazırlanmış olacak. 30 Haziran’da belirlenen hedeflere ulaşılırsa nihai anlaşma imzalanacak.
Bu arada sözkonusu ortak bildirinin İran’da cumhurbaşkanı ve İran Meclisi’nin onayını alması gerekiyor.
